vrijdag 2 december 2016

Jean Michel Jarre - 40 Jaar Oxygene

OXYGENE
Ergens aan het eind van de jaren 60 besluit een zekere Fransman in zijn twintiger jaren iets met elektronische muziek te gaan doen. Hij pioneert als lid van het instituut van Pierre Schaeffer's Groupe de Recherches Musicales.
Tussen het eind van de 60's en halverwege de jaren 70 brengt deze Jean Michel Jarre enkele LP's met obscure synthesizer-muziek uit. Platen die zullen leiden tot een meesterwerk dat tot de meest invloedrijke elektronische muziekcomposities van deze tijd gerekend wordt. Dit iconische muziekstuk uit 1976 heet "Oxygene". 

"Oxygene" lijkt mijlenver van de muziek te staan die Jarre kort daarvoor opnam, zoals "Deserted Palace" en de soundtrack van "Les Granges Brûlées".
Het is niet zozeer de muziek die anders is, maar het grote verschil zit in de productie. Deze is van een andere orde en zijn tijd ver vooruit.
Waar Jarre de productie van zijn muziek voorheen zelf in handen had, wordt voor dit project geluidstechnicus Michel Geiss bij het proces betrokken. Dit is ook de hoofdverklaring van het rijke geluid van het album.

Opgenomen in zes weken tijd met een 8-track tape recorder in zijn keuken, lijkt het erop dat er geen intentie was om een commercieel succesvol album te creëren.
Francis Dreyfus - platenbaas van een befaamd jazz-label - besluit om te investeren in Jarre en zijn nieuwe project. "Oxygene" verschijnt in december 1976.
De niet bepaald mainstream elektronische muziek krijgt niet gelijk de gewenste erkenning, maar in de zomer van 1977 wordt het album een gigantische hit. Tot op heden zijn er 15 miljoen exemplaren verkocht.

Jarre had voor deze synthesizer-plaat geen beter onderwerp kunnen kiezen dan "Oxygene".
Met de instrumenten die hij op het album gebruikt, is het mogelijk om geluiden en effecten te creëren die met geen enkel ander instrument te maken zijn.
Een typisch geluid dat Jarre's handelsmerk zal worden vanaf dat moment, komt uit een Eminent 310 Unique kamerorgel. Het karakteristieke geluid van strijkers, bewerkt door een Electrohamonix Smallstone Phaser effect-pedaal, zorgt voor een ruimtelijke ambiance.Als gevolg hiervan begint de Nederlandse orgelfabrikant grote aantallen van hun instrument te verkopen. Achteraf verklaart de firma volledig niet blij te zijn met de manier waarop Jarre hun instrument gebruikt. 

De sferische klanken waarmee "Oxygene" opent, zijn vernieuwend voor de periode waarin het album het licht ziet. Het geheel klinkt fris en neemt je mee naar een onbekend universum. Desondanks is het geheel erg melodieus en hierdoor behoorlijk toegankelijk.
"Oxygene 4" betekent Jarre's grote doorbraak. Als je het nummer analyseert, is het succes hiervan te verklaren door de typische structuur van een popliedje, met couplet en refrein. Veel mensen kennen ongetwijfeld het thema, zonder te weten dat Jarre hierachter zit.
"Oxygene" bevat een cross-over van diverse muzikale invloeden die op een fraaie manier bij elkaar komen. 


Het bijbehorende zorgvuldig gekozen herkenbare en confronterende artwork van Michel Granger toont een opengescheurde aardbol waaronder een doodshoofd te zien is. Zowel het album als het artwork hebben inmiddels een cultstatus verworven.

OXYGENE 2
In 1997 verschijnt de opvolger van het klassieke eerste album: "Oxygene 7-13".
Voor de gelegenheid van dit 40-jarig jubileum krijgt dit album zijn originele titel "Oxygene 2" terug (alhoewel nooit zo verschenen) voor de trilogie-box. Ook de kleuren van het artwork (tevens een veelzeggend litho van Michel Granger) zijn voor deze gelegenheid aangepast aan de eerste "Oxygene".

Dit 20-jarig jubileum vervolgalbum is volledig in de lijn is van de "Oxygene"-traditie. Typische geluiden die te horen zijn op het originele album worden gemixt met moderne nieuwe geluiden uit de jaren 90. Hierdoor past het perfect in de tijdsgeest, zonder hierbij het oorspronkelijke concept uit het oog te verliezen.

 Een "Oxygene 7-13" 'wereld'-tournee volgt, en Jarre keert terug in de hitlijsten met de singles "Oxygene 8" en "Oxygene 10".

OXYGENE 30TH ANNIVERSARY
Met het 30-jarig jubileum van Jarre's klassieke album in 2007 is ervoor gekozen om het originele materiaal van het originele album opnieuw op te nemen. Met toevoegingen van enkele variaties tussen sommige nummers.
Deze versie met de nieuwe gedeeltes zijn niet terug te horen op het 40-jarig jubileum.
Met de 2007/2008 "Oxygene Live In Your Living Room" concert-tour, voert Jean Michel Jarre voor de eerste keer de complete "Oxygene"-suite (inclusief de nieuwe variaties) integraal uit. Het podium gevuld met 50 zeldzame en analoge synthesizers. Inclusief de instrumenten die gebruikt zijn op het originele album.


OXYGENE 3
Jarre heeft meerdere malen gezegd dat hij zijn successen niet wil herhalen. Desondanks is 40 jaar na dato het onverwachte derde en laatste deel van "Oxygene" een feit.

In het interview dat ik met Jarre had in 2011, vertelde hij over een nieuw project met veel analoge instrumenten. Het zou zo maar kunnen zijn dat rond deze tijd de eerste ideeën zijn ontstaan voor deze nieuwe "Oxygene".

De Franse synthesist benaderde "Oxygene 3" met een andere kijk op het proces van het originele album. Met dezelfde opnameperiode van 6 weken als enige overeenkomst.


Het eerste wapenfeit van het nieuwe album wordt voor het eerst gespeeld tijdens Jarre's "Electronica Tour" concert in Cardiff, op 4 oktober: "Oxygene 17". Een aantal dagen voor Jarre's officiële aankondiging van het nieuwe hoofdstuk via de sociale media op 12 oktober. Het nummer is sindsdien te horen tijdens de volgende concerten van de tour.

Op 26 oktober publiceert de Duitse mailorder JPC de eerste geluidsfragmenten van alle nummers van het album. Deze laten klassieke elementen horen van de voorgangers van "Oxygene 3". Maar het lijkt er op dat de muziekstijl ook voor een groot deel dance-georiënteerd is. Dit zou er op wijzen dat Jarre geen enkele moeite heeft genomen om te kopiëren wat hij op eerdere albums gedaan heeft. Na de muzikale benadering van "Electronica" maakt dit me alleen nog maar meer benieuwd naar het gehele album.

Op 3 november is de gehele studio-versie van "Oxygene 17" verkrijgbaar via Spotify.
Drie dagen later verschijnt "Oxygene 18" als onderdeel van een ambient mix van Raphaël Marionneau (https://www.mixcloud.com/abstrait/abstrait-ambient-1/ - vanaf 7:20).


Stukje bij beetje 'lekken' er langere fragmenten van het album. Gevolgd door de officiële video van de single van het album, "Oxygene 17", op 23 november. Een dag voor de "Oxygene 3" luistersessie voor een selecte groep mensen in Palais de la découverte, in Parijs. Jean Michel Jarre is hierbij aanwezig.

En nét voor het eind van de "Electronica Tour" van 2016, brengt Jarre voor de eerste keer "Oxygene 19" live ten gehore, tijdens zijn concert in Nantes, op 29 november.

En dan is er op 2 december eindelijk het album.
"Oxygene 3" is in fysieke vorm beschikbaar als enkele cd, lp, en als onderdeel van de "Oxygene Trilogy" 3 cd-set en de "Collector's Box" (3 cd's, 3 lp's en een boek).

Hoe klinkt het nieuwe album eigenlijk?


"Oxygene 14" begint met lage bassen, gevolgd door een simpele arpeggio. Een Rhodes lead zet de toon en introduceert het album. Een synthesizer tegenmelodie neemt het over, waarna er weer plaats gemaakt wordt voor de elektrische piano-melodie. Waar in de eerst drie minuten niet heel veel progressie plaats vindt, bevat het tweede deel meer gelaagdheid door middel van arps en sequencing. Een strijkers-tapijt voegt wat drama toe en zorgt voor de nodige sfeer. Met de introductie van de laser harp op 4:13, is de sfeer van dit nummer nagenoeg gelijk aan de openingtrack van "Electronica 1", "The Time Machine" (met Boys Noize). 

"Oxygene 14" gaat vlekkeloos over in "Oxygene 15". Een gated sequencer-patroon zorgt voor de globale sfeer. Het geluid en het patroon evolueren later in "Oxygene 17". Vanaf het begin zorgen de bekende Eminent 310-pads voor het typische Jarre-geluid. Vanaf 1:30 wordt hier het minimale analoge Minipops-ritme aan toegevoegd. Veel referenties met het recente "Electronica" -project. Dit nummer doet me sterk denken aan "The Heart of Noise" (met Rone).
Halverwege het nummer volgt een onderbreking, waarna de hoofd-sequencerlijn het weer overneemt. Steeds meer geluidseffecten worden toegevoegd. Terwijl het muzikale deel minimaal blijft. Vanaf 5:20 lijkt de accelerende aggresieve sequencer de voorbode te zijn van iets heftigs, maar een minuut later ebt het gevaar alweer weg.

"Oxygene 16" is misschien wel hét nummer dat het meest thuishoort in de klassieke "Oxygene"-cyclus. Veel herkenbare geluidseffecten, akkoorden van "Equinoxe 3", en geluiden die van "Laser Harp" van het "Concerts in China" album zouden kunnen komen.
Op 1:24 komt ook hier weer een ritme in. het lijkt er op dat Jarre ervoor gekozen heeft om er redelijk het tempo in te houden.
Als het ritme op volledige sterkte is op 2:20, wordt je uitgenodigd om in beweging te komen. De energie doet me denken aan Yello's "On Track".
Een subtiele en verhalende soft synth-melodie, gecombineerd met de verschillende gedetailleerde lagen, maken dit tot een van de meest interessante nummers van het album. 
Het laatste deel van "Oxygene 16" is op dezelfde manier opgebouwd als "Oxygene 3". Beiden bereiden voor op de single van het album. 

"Oxygene 17" kan gerust de "Oxygene 4" van de jaren 2010 genoemd worden. Alle cliché's zijn aanwezig in dit ritmische nummer: van de glissandi en de flangered pads, tot de wind/ruis geluidseffecten en de opbouw en structuur van het nummer (die nagenoeg hetzelfde is als het anthem uit 1976). De hoofdmelodie van het nummer wordt gespeeld door een staccato synthesizer-geluid, het lead-geluid komt rechtstreeks uit "Geometry of Love part 1", en de hoofdakkoorden, als ook de tegenmelodie, worden voortgebracht door de Eminent 310.

Een ander detail van dit nummer (maar ook van enkele andere nummers op het album) zijn de melodielijnen. Deze zijn complexer vergeleken met de minimale benadering die te horen is op het originele "Oxygene"-album. Hierdoor krijgt het geheel nét even iets meer diepgang. 

"Oxygene 18" is het best te omschrijven als een ambient / lounge / chill-out overgang.
Wederom met een verhaallijn door elektrische piano. Het is een aardige intermissie die in zekere zin 'ademt', maar volledig niet in de lijn van de originele "Oxygene" is. Het nummer had zomaar onderdeel kunnen zijn van Jarre's e-jazz experiment "Sessions 2000". Het markeert de overgang naar het tweede deel van het album, dat een donkerdere ondertoon heeft.

Dan slaat de sfeer om. Zoals Jarre toelicht, is het album opgesplitst in twee delen. Het tweede deel begint met "Oxygene 19". De gefilterde strijkers hebben wat weg van het begin van "Second Rendez-Vous". Op 0:50 wordt een trance-achtige arpeggio ingestart.
Zo nu en dan zijn er spannende akkoordwisselingen te horen.
Na 2:00 komt er een lichte Moog-lead (zoals die van "Oxygene 4") in. Subtiele sequencer-patronen wordt toegevoegd.
Een korte onderbreking na 2:50, waarbij de sequencer opnieuw opgebouwd wordt, zoals in een gemiddeld trance-nummer.
Op 3:40 keert de melodie terug. De verwachte stevige beat blijft achterwege.
De akkoorden verdwijnen in de verte, en enkele staccato noten gaan over in de laatste track van het album.

Een zwaar, dramatisch en overstuurd kerkorgel overheerst de eerste minuut van "Oxygene 20". Vanaf 1:25 doemt "Oxygene 6" op uit de verte. Onweer op de achtergrond. Het stereobeeld beweegt van links naar rechts en de afsluiter uit 1976 verdwijnt een minuut later weer waar het vandaan kwam.
We maken ons op voor de finale. Nog steeds onderdeel van "Oxygene 20", maar dit had net zo goed "Oxygene 21" kunnen zijn.
Lage tonen worden vergezeld door een emotionele en hemelse synth-pad die een akkoordenprogressie speelt. Een huilende synth lead leidt bij 5:30 een enigszins sinistere stemming in. De sfeer wordt duisterder wanneer de onweer terugkeer. Ditmaal met regen.
Het slotakkoord brengt wat licht in de duisternis. Dit valt samen met de smeulende restanten van een kampvuur, terwijl er een wind waait.

De serie die in 1997 nog aangekondigd werd als "The Complete Oxygene", is nu eindelijk écht compleet.
Ik had de eer om "Oxygene 3" in de afgelopen 3,5 weken al te mogen beluisteren.
Vreemd genoeg heeft het minstens twee weken geduurd voordat de essentie van dit laatste hoofdstuk tot me doordrong. Elke keer dat ik het album beluisterde, werden de nummers stukje bij beetje beter. Alles leek uiteindelijk toch op zijn plaats te vallen.

In eerste instantie was ik een beetje sceptisch over dit project. Bij het lezen van de informatie in het cd-boekje wordt het duidelijk dat een groot deel gewijd is aan de instrumenten die op het album te horen zijn. Dit maakt absoluut onderdeel uit van het creëren van het "Oxygene"-gevoel, maar uiteindelijk is er meer nodig dan specifieke instrumenten om een episch muziekstuk te maken.

Dit in combinatie met het gegeven dat Jarre het originele "Oxygene" in zes weken tijd opnam, en dat dezelfde periode ook voor "Oxygene 3" is gehanteerd. Aangezien dit expliciet vermeld wordt, had ik vooraf sterk mijn twijfels. Mijn eerste indruk was dan ook dat Jarre nog enkele weken 'over' had na het voltooien van "Electronica". Gecombineerd met aandringen van de platenmaatschappij, om last-minute nog iets in elkaar te zetten of materiaal bij elkaar te rapen voor het 40-jarig jubileum van zijn debuut. Of dit ook echt het geval is geweest, zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen.

Jarre dekt zich op voorhand in met betrekking tot mijn vooroordelen door het muzikale proces op een logische manier te verbinden met het artwork.
De originele hoesontwerp van Michel Granger is omgezet naar een 3D-model, en gedraaid naar een zijaanzicht. Dit representeert een andere visie op het originele opnameproces.


Met deze achterliggende gedachte kan Jarre in principe alle kanten op.
De enige kanttekening is dat het gebruik van het originele artwork enigszins doet suggereren dat de muziek op de plaat dichter bij het origineel ligt dan daadwerkelijk het geval is.

Wanneer je tijdens het beluisteren van "Oxygene 3" iets verwacht in de stijl van het originele album uit 1976, of de opvolger uit 1997, is de kans groot dat het album tegenvalt. Althans, in eerste instantie. Tot een week geleden was ik er niet van overtuigd dat "Oxygene 3" een waardige toevoeging op zijn twee klassieke voorlopers zou zijn. Inmiddels ben ik stukken positiever gestemd.

 Ik kan niet anders concluderen dat "Oxygene 3" een fraaie en gebalanceerde plaat is. Er zijn veel overeenkomsten te horen, en links te leggen met de eerdere delen uit de trilogie, en Jarre's oude werk.
Waar Jarre met "Electronica" gezien het concept zijn huidige stijl niet volledig op de voorgrond kon profileren, heeft hij hier op "Oxygene 3" weer volledig de vrijheid voor gekregen. Waar ik in eerste instantie gemengde gevoelens had, blijkt dit toch een conceptplaat die groeit met de tijd. In de typische traditie van Jean Michel Jarre zoals we die eigenlijk sinds "Oxygene 7-13" niet meer gehoord hebben. En dat is erg goed nieuws voor de echte fans!



De tijd zal leren of "Oxygene 3" net zo'n iconisch album zal worden als zijn voorgangers.

BRONNEN
- www.jeanmicheljarre.com;
- Jean Michel Jarre's officiële sociale media;
- "Oxygene 3" artwork.

FOTO'S EN AFBEELDINGEN: 
- Gebruikte foto's zijn afkomstig van de sociale media en website van Jean Michel Jarre;
- Het album-artwork is auteursrechtelijk beschermd eigendom van Jean Michel Jarre en Sony Music.


DANK
Speciale dank aan Erik Guillot, Frank Bloemen en Lotte de Boer van Sony Music Nederland.



Deze Nederlandse versie van deze album-bespreking is exclusief gepubliceerd voor www.jeanmicheljarre.nl. De Engelse vertaling is hier te lezen.

3 opmerkingen:

  1. Ik vind Oxygene 3 een geweldig album. Echt weer kippenvel momenten. Nou moet ik er wel bij zeggen dat ik de muziek op een redelijk goede hifi set met redelijk veel volume draai. En dan hoor je zoveel meer! Ik vind de trilogie zo bijzonder dat ik gisteravond alle drie oxygene albums na elkaar heb beluisterd. Wat een mooie reis was dat! Heerlijk!!!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Trouwens Electronica 1 en 2 vind ik ook bijzonder. Ook omdat Jarre de samenwerking niet schuwt, open staat voor andere mensen en hun talenten en niet zijn ego naar voren schuift. Zich blijft ontwikkelen en zich blijft ontplooien. En soms levert dat mindere dingen op en soms weer juist hele mooie of leuke dingen.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Altijd fijn om muziek met een goede hifi-set te beluisteren. De trilogie in een stuk luisteren heb ik nog niet gedaan, maar dit zal ik zeker de komende tijd nog gaan doen.
    Zie ook mijn besprekingen van Electronica 1 en 2 op dit blog. Ik vind dit in de grootste lijnen een zeer fraai project. Knap hoe Jarre de verschillende tracks zo goed bij elkaar brengt, en daarnaast toch zoveel van zichzelf in de muziek in de juiste (veelal subtiele) dosering heeft laten terugkomen. De samenwerkingen op Electronica hebben naar mijn mening voor een zeer groot deel ook het geluid van Oxygene 3 beïnvloed.

    BeantwoordenVerwijderen